Thạch đen Thạch An: Từ sản vật dân dã đến biểu tượng nông sản số hóa miền núi Đông Bắc

Từ món ăn truyền thống đến sản phẩm đặc trưng vùng cao

Thạch đen hay còn gọi là sương sáo từ lâu đã hiện diện trong bữa ăn thường ngày của người Tày, người Nùng. Mùi thơm thảo mộc nhẹ nhàng, màu đen tuyền óng ánh, vị thanh mát dịu nhẹ... tất cả tạo nên sức hút riêng cho món ăn tưởng như đơn giản này. Nhưng phía sau vẻ mộc mạc ấy là cả một bí quyết lâu đời: những đồi sương sáo mọc trên đất đá vôi, lá được phơi khô kỹ lưỡng, nấu chắt chiu trong hàng giờ để cho ra phần thạch mịn dẻo, tinh túy của núi rừng.

Với đặc tính thanh nhiệt, mát gan, hỗ trợ tiêu hóa, thạch đen không chỉ là món giải khát mà còn được xem là một vị thuốc dân gian. Nhờ vậy, từ một sản phẩm dùng trong gia đình, thạch đen ngày càng được thị trường ưa chuộng, đặc biệt là trong mùa hè oi bức.

Không còn là món ăn riêng của bản làng, thạch đen Thạch An đang từng bước trở thành mặt hàng nông sản chủ lực. Ở các xã như Đức Long, Kim Đồng, Lê Lai..., cây sương sáo được trồng thành vùng nguyên liệu tập trung. Nhiều tổ nhóm, hợp tác xã hình thành, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho hàng trăm hộ dân, chủ yếu là người dân tộc thiểu số.

Theo thống kê của địa phương, mỗi năm các hợp tác xã thu mua hàng chục tấn lá khô, sản xuất từ 10 – 15 tấn thạch thành phẩm. Với giá bán từ 30.000 – 50.000 đồng/kg, giá trị kinh tế cao hơn nhiều lần so với nguyên liệu thô. “Giờ không lo đầu ra nữa, có bao nhiêu thương lái cũng lấy hết. Cả nhà tôi làm từ tháng 3 tới tháng 9 không lúc nào ngơi tay” – ông Hoàng Văn Thành, một thành viên Hợp tác xã Nông sản sạch Đức Long, chia sẻ.

Chuyển đổi số: Cú hích cho nông sản bản địa

Sự thay đổi lớn nhất đến từ khi thạch đen Thạch An được đưa vào Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) và tham gia vào quá trình chuyển đổi số nông nghiệp. Hợp tác xã bắt đầu áp dụng mã QR truy xuất nguồn gốc; bao bì được thiết kế chuyên nghiệp; sản phẩm được quảng bá trên các sàn TMĐT như Postmart, Voso, Tiki, Shopee…

Không dừng ở đó, người dân cũng học livestream, quay video giới thiệu quy trình sản xuất, giải thích công dụng thạch đen bằng tiếng dân tộc lẫn tiếng phổ thông. “Khách mua hàng online giờ họ tin khi thấy quy trình sạch, có mã truy xuất. Mình làm thật, quay thật nên không ngại gì cả” – chị Lý Thị Duyên, một hộ sản xuất ở xã Kim Đồng, chia sẻ khi đang dựng máy quay TikTok trong vườn sương sáo.

Từ những bước đi đó, thạch đen Thạch An không chỉ mở rộng thị trường trong nước mà đang được xúc tiến đưa vào hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện ích, và cả kế hoạch xuất khẩu trong tương lai gần.